O 12 de maio do 1984 finaba o
gran mestre de Camelle, José Baña Heim, aos sesenta anos de idade, non
existindo desde entón ningunha referenza física na súa vila natal que lembrase
nin a súa obra, nin a súa memoria.
Desde a Asociación Cultural NAUFRAXIOS
GALEGOS, (creada no 2015) decidimos que chegara a hora de lembrar a esta
imprescindíbel figura na historia da Costa da Morte, pois ninguén mellor que o
propio Baña Heim, para trasladarnos a outras épocas e describirnos a vida, as
costumes, os oficios e as historias dos seus habitantes, xunto a súa salvaxe e
impresionante paisaxe nun tramo costeiro illado e bañado por un imprevisíbel e
bravo Atlántico, causante de centos de naufraxios por estas latitudes, que Baña
descobríu ao mundo dun xeito marabilloso e espectacular, facendo partícipes do
seu traballo e do seu proxecto, aos seus fillos, aos seus propios alumnos e ás
xentes das aldeas e pobos da Costa da Morte, plasmando todo este cosmos, na súa
magna obra: Costa de la Muerte. Historia
Foi posíbel facer unha biografía do
querido Don Pepe, que é como lle chaman agarimosamente en Camelle a José Baña
Heim, grazas á colaboración inestimábel das súas fillas, Marisol e Lourdes Baña
Romero, que conformaría xunto as fotos familiares o futuro cartaz que hoxe
pódese admirar no paseo marítimo e que foi descuberto polos seus herdeiros, co
motivo da celebración do I Roteiro
Marítimo & Cultural por Camelle, homenaxe a José Baña Heim,
celebrado o pasado 10 de outubro do 2015 e organizado por esta asociación cun
gran éxito de participación. Para levar adiante dito proxecto cultural
necesitabamos o compromiso do Concello de Camariñas e a colaboración das xentes
de Camelle, e en ambos os dous casos, as nosas demandas foron atendidas e
cubertas.
Máis Camelle, ainda non ten atopado o verdadeiro
lugar que se merece, na historia marítima de Galicia. Comezaremos por sinalar,
que no mesmo edificio onde hoxe érguese a Casa do Alemán, non existe nin unha
soa referenza a que neste mesmo solar, desde o 1888, existía xa un almacén de
salvamento de barcos que trocou de dono a lo menos en tres ocasións ao longo da
historia, estando operativo o negocio do despece de buques ata a década dos 60
do século XX, nesta senlleira vila mariñeira.
Voltando ao fío das empresas de
salvamento, éstas, adicabanse a auxiliar aos náufragos, rescatándoos, dándolles
acubillo, roupas e víveres (sendo atendidos igualmente e de xeito totalmente
desinteresado polas xentes da propia vila de Camelle) no almacén anteriormente
nomeado. Aquí agardaban a ser repatriados ás súas nacións de orixen, despois
que as autoridades locais e os representantes das propias empresas de
salvamento, enviaran as novas da perda destos navíos á cidade de A Coruña. As
empresas de salvamento, nestas inhóspitas paraxes atlánticas, ao mesmo tempo
que se facían cargo dos náufragos, tamén tentaban salvar a carga dos buques
naufragados e posteriormente, acudían á poxa dos seus cascos xa abandoados pola
navieira propietaria, que tentaba nesta operación, sacar o derradeiro beneficio
a un barco que xa era imposible refrotar. Obviamente, eran estos dous últimos
negocios nos que obtiñan as empresas de salvamento de barcos, os beneficios
máis lucrativos.
É de novo, o gran estudoso e gran
coñecedor das súas xentes, José Baña Heim, o que a través do seu libro, ponnos
en aviso que na vila de Camelle, chegan a traballar máis homes no negocio do despece
de barcos que no propio oficio da pesca, a principios do século XX, por mor ás
ducias de naufraxios acontecidos por estas paraxes desde facía décadas e que
nese intre da historia, seguíanse a producir.
Na vila de Camelle existen ainda ben
visíbeis dous vestixios desta antiga actividade: o primeiro, unha gran áncora
de ferro ubicada coma monumento na metade do seu paseo marítimo, nunha
pequeniña explanada triangular a carón do mar, onde aos seus pes ten unha placa
de mármore coa inscripción que reza: “En
lembranza das compañías de salvamento e náufragos deste porto”. En segundo
lugar, temos un escudo de pedra colocado na fachada da actual casa de María de Traba, (ubicada fronte a
farmacia do pobo) sobre o que foi tallado unha escafandra de buzo, que coroa
unha roda de leme que no seu interior contén a inicial “S” e unha cruz, pois no
seu día dito inmoble pertenceu a Pocholo
Santa Cruz, fillo de José Santa Cruz López, o chatarreiro de A Coruña, afincado
en Camelle nas décadas dos 50 e 60 do século pasado, onde traballou no despece
de buques tendo esta vila costeira coma a súa base de operacións.
Máis a historia marítima de Camelle
esvaécese se non se profundiza
pescudando polos seus recunchos e sobor de todo, “remexendo” nas
lembranzas dos seus veciños de máis idade, verdadeiros baluartes da memoria
desta vila costeira que atesoura unha boa parte da historia marítima de
Galicia, tan grande, como descoñecida aínda para unha gran parte da sociedade;
este roteiro que agora editamos en papel, e que presentamos á sociedade, por
vez primeira, hoxe, en Camelle, na Casa do Alemán (11 de outubro de 2016 ás
20:00 horas) e que inaugura a semana cultural, II Conversas Atlánticas, é o froito
do traballo de campo desenvolvido no decurso destos dous últimos anos pola AC
NAUFRAXIOS GALEGOS, cuio único obxetivo é devolverlle a Camelle o seu gran
patrimonio marítimo, material e inmaterial, a modo de guía turística… Vila, que
era aos comezos do século XX, pouco máis cunha aldea costeira que chegou a
albergar unha das bases de salvamento marítimo máis importantes de Europa, e
onde existiron ata catro “casas de citas”, (dato aportado por Pacucho de
Petrallo) producto do gran negocio que se movía por estas afastadas paraxes,
frecuentadas polas máis altas esferas navieiras da época que converxían en
Camelle, reiteramos, unha vez máis, para facerse cargo de náufragos, cargamento
de buques e pecios.
Calquera que visite Camelle a partires
deste intre, poderá facerse co roteiro no Bar O Paella, desfrutando do seu
percorrido e contido, de xeito persoal ou ben en grupo, completando dito
roteiro admirando a súa espectacular paisaxe, os vestixios dos seus antigos
edificios, as súas rúas e camiños, os seus monumentos e sobor de todo,
asolagarse na historia que se narran nestas follas.
Sen a imprescindíbel colaboración dos
veciños de Camelle e doutras xentes que viviron ou relacionáronse por un tempo
con este porto, este proxecto cultural xamáis tería nado. A todas elas, vaia o
noso máis profundo, sentido e sinceiro agradecemento.
Ningún comentario:
Publicar un comentario