Serpes e Dragóns (I) Limiar.

Penso que foi aló, a comezos do mes de febreiro do 2012, cando aproveitando un martes libre no traballo, desplaceime ata o Arquivo Histórico Diocesano de Mondoñedo. Non madruguei todo o que debería para ter arribado ás 9:30, hora exacta de apertura do propio arquivo e deste xeito, aproveitar óptimamente as catro horas de pescudas remexendo nos documentos antigos, tendo como límite as 13:30 horas do seu escrupuloso peche ao público. Ao chegar finalmente ao arquivo e tras identificarme a traveso dunha antiga ventá corredeira de madeira e cristal de dobre folla, mandáronme rechear cumplidamente un papel cos meus datos persoais, onde debería anotar tamén a fonte documental que requería. Agardei un intre e de súpeto o home que me atendera inicialmente, pousaba diante de mín un libro parroquial de cuia poboación non quero lembrarme o cal tiña escrito na súa capa: Defunciones, libro nº 2, 1674-1789. Acomodeime a continuación na pequena sala destinada aos investigadores, onde xa traballaban tres persoas sen erguer a cabeza dos seus documentos.

Levaba tres horas ollando follas escritas facía máis de tres séculos nun papel artesán que contiña a historia de moitos dos nosos antergos, cando decidín ausentarme da pequena estancia formada por unhas cantas mesas corridas coas súas respectivas cadeiras, para fuxir do ar cargado, do leve picor e da inflamación que tiña nos meus dedos índice e pulgar da man esquerda, provocados polo paso de centos de páxinas.

Ainda que son unha persoa allea ao mundo da fe vencellado á calquera tipo de relixión ou ídolo, o meu ateismo non me impide admirar as obras de arte que conteñen no seu interior os templos relixiosos, pois as súas propias construcións son ás veces, maxestuosas. Senteime logo nunha bancada da fileira existente na parte dereita da nave central da catedral de Mondoñedo, que nese preciso intre achábase valdeira.  Tiña ao meu carón un gran fresco que representaba unha imaxe arrepiante de soldados atravesando coas súas espadas a uns nenos, e decapitando a outros recén nados, mentres as súas nais amosaban os seos por fóra das roupas, sinal inequívoca de que estaban a amamantar aos seus neonatos no intre do infanticidio en masa. Debía de estar tan absorto na ollada desa obra de arte, que polo meu costado de babor aparecíu unha sombra negra que se detibo diante de mín: -Es La matanza de los inocentes. A mí me produjo el mismo efecto que le está produciendo a usted la primera vez que la vi.- E o crego, con paso firme, coas súas mans entrelazadas á altura do peito e cun leve sorriso na faciana, abandoou a miña presenza sen darme tempo a réplica. O silenzo tería sido a miña resposta.

Tras ficar un intre abraiado, erguinme e preguntei de novo na ventá da sala de investigadores por algunha persoa que me poidese axudar na procura de información sobre os “Quebrazos”, os naufraxios antigos que se produxeron no litoral que abranguía a xurisdicción da propia Diócese de Mondoñedo, desde Ribadeo á ría de Ares. Mandáronme preguntar no claustro polo Padre Aurelio. Alí atopeime cun home ao que lle calculei uns noventa anos, de escaso pelo branco e algo encorvado que atendíume de pe fronte a unha gran porta de madeira entreaberta, pola que asomaban moreas de grandes incunables encuadernados en pel. Lamento ter falado tan só uns cinco minutos escasos con este ancián por unha “inoportuna interrupción” dun dos seus compañeiros, cando a conversa estaba desenrolándose con éxito. O Padre Aurelio, era un home de exquisita educación e verbo, que me aclarou como se rexistraban os famosos e fuxidíos “Quebrazos ou Quebrados” para o resto dos mortais, nos libros de rentas e dereitos desta diócese mindoniense, onde se anotaba e se inventariaba con todo luxo de detalles, cada táboa e cada anaco de cabo das naos que se reventaban na costa da Mariña, porque enriquecían á igrexa, especialmente ao Arcebispo e bispo desta parte do antigo Reino de Galicia. Unha evasiva e protocolaria resposta de libro foi a que me deu este velliño, cando eu lle preguntaba como poder acceder precisamente aos rexistros destes naufraxios antigos. Pero, sen “perder a fe”, e para non seguer a insistir no mesmo, pregunteille por un caso que me tiña sorprendido desde facía tempo pola pouca información que sobre o mesmo existía: que coñecía el sobre o antigo e desaparecido mosteiro de Santa Mariña de Tosto, na Costa da Morte. O Padre Aurelio levouse os brazos ás costas e respostoume: -Estaba en un lugar tan hermoso, como desprotegido frente a las invasiones de los pueblos de ultramar… Estaba en un lugar de abigarrada espiritualidad-. Finalmente, púxome unha man nun ombreiro e antes de desaparecer da miña vista, pronunciou esta frase en latín: “Bene qui latuit, bene vixit.” O que vive ben, vive inadvertido. Foron as últimas palabras que escoitei deste home ata hoxe. Bendita gravadora.

Pecho os ollos e escoito o son da natureza; inspiro ese forte arrecendo a salitre e a alghaso e voo a outro mundo. Fronte a mín, un dos anacos máis virxes do Mar Galaico: o comprendido entre a Punta Percebeira e o Cabo Tosto, onde se atopan as pequenas localidades ribeirás de Arou e Santa Mariña. Aquí as lendas mareiras mestúranse co vento entre os piñeiros, e as ondas do mar fálanche dos naufraxios, da súas traxedias marítimas e tamén desta Costa da Vida para as xentes que habitan nesta paraxe, única e indescriptible no mundo. A paisaxe envolve a atmosfera e os contos flúen das cons, das pedras, dos baixos, das fendas, dos coídos, das furnas, das puntas, dos cabos, das praias... Un vello mariñeiro esculpe as verbas necesarias cunha faciana entregada ao sentimento mentres das súas enrrugas emana o conto inaudito, marabilloso...

Navegamos rumbo a unha historia das que deixan a súa pegada no tempo. Ese tempo que por estas latitudes pasa cando ten que pasar e arribaremos ata deixar a nosa quilla varada no brando e abeirado areal, lugar elexido para pasar a invernía. Acougade, aló imos...

© Fernando Patricio Cortizo 2017

Foto: Enseada de Trece. Fernando Patricio Cortizo. 

Foto: La Matanza de los inocentes. rinconesdelamarina.blogspot.com.es

Foto: Porto de Santa Mariña. Fernando Patricio Cortizo.