Ainda lembro coma
se fose hoxe mesmo o tesouro literario que atopei nun recuncho da extinta
libraría Colón, na rúa Real de A Coruña, no lonxano mes de novembro do 1986 e
que remataría por trocar a miña vida. Ese mesma noite, trala recompoñedora
ducha, senteime no meu escritorio e abrín as primeiras páxinas do libro: Costa de la Muerte. Historia
Historias
relacionadas con naufraxios nunca antes soñadas, relatadas de xeito brilante e
excepcional por un mestre do pobo de Camelle, que xa o fora antes de Corme e de
Arou, ían enchendo a miña cabeza de datos e de episodios que íanse almacenando
na miña mente, para non abandoarme xamáis. Pepe Baña, tamén describíu, recollíu
e amosou oficios, costumes, ritos, e crenzas das xentes da franxa de litoral
comprendido entre o Cabo Roncudo e o Cabo Fisterra.
Pero se algo é
excepcional na obra de José Baña Heim é o feito de que fixera aos seus propios
alumnos partícipes do seu proxecto, no decurso do verán do 1974, mesturando a
investigación documental sobre os 201 sinistros marítimos publicados na súa
magna obra, co metódico e impresionante traballo de campo, non só fallendo
recolleita dos contos das xentes do lugar sobre a perda destas embarcacións, se
non tamén da súa riquísima toponimia costeira ou talasonimia. E todo isto cos
limitados medios de estudo e documentación da época, onde nin sequera as
hemerotecas, como a do xornal coruñés, La Voz de Galicia, (ampliamente consultada por Baña)
estaban dispoñíbeis en fotolito.
Hoxe, cúmplense 34
anos dende que o polifacético José Baña Heim nos deixou; na súa vila natal de
Camelle, exerceu de mestre de educación xeral básica e de orientación marítima,
de correspondente do Banco Pastor e de secretario da Confraría de Pescadores, sendo
a de Camelle a primeira en crearse en toda a Costa da Morte.
Pepe Baña, foise
un 12 de maio do 1984, a
idade de 60 anos, pero a súa obra segue moi viva e debería de estar presente
nas bibliotecas, nas escolas, institutos e universidades galegas, porque forma
parte da historia da nosa nazón marítima.
Dende a nosa
asociación, Naufraxios Galegos, fixémoslle unha pequena biografía ilustrada que
foi colocada nun cartaz do paseo marítimo de Camelle, a carón do monumento
adicado ás empresas de salvamento desta vila, representado por unha áncora
sacada dun pecio da ría de Viveiro. Dita biografía, sería descuberta polas súas
fillas Marisol e Lourdes Baña Romero (colaboradoras imprescindíbeis neste
proxecto) e pola súa neta, Antía Baña, o 10 de outubro do 2015, na celebración
do I Roteiro Marítimo e Cultural por
Camelle, homenaxe a José Baña Heim e que dende esa día, vense a celebrar
todos os anos polas mesmas datas. Deste xeito, calquera persoa que se achegue a
Camelle e camiñe a carón do mar, saberá quen foi José Baña Heim e que
significou este home para o seu pobo natal e para o conxunto de toda a Costa da
morte.
Mestre Baña, só me
queda antes de me despedir de vostede, nun día tan sinalado coma o de hoxe,
agradecerlle que escribise a súa inmortal obra e que a mesma caera nas miñas
mans fai trinta e catro anos e que me servise para facer un punto de inflexión
na vida dun adolescente, coñecendo grazas a ela a fermosa vila de Camelle, ás
súas xentes e á súa impresionante historia.
Somos salitre.
